Odkryty stary kanał Łódki przy Starym Cmentarzu. Co to za ślad?

Pod Starym Cmentarzem w centrum Łodzi robotnicy ZWiK natrafili na stary, betonowy kanał – pozostałość zapomnianego dopływu rzeki Łódki. Odkrycie odsłania fragmenty miejskiej historii, o których nie pamięta większość mieszkańców, w tym plany lokacji średniowiecznej Ostrogi sprzed nadania praw miejskich Łodzi.

• Sprawdź, co pracownicy ZWiK odnaleźli przy ul. Zachodniej w Łodzi
• Dowiedz się, jak ten zapomniany ciek wiąże się z historią Łodzi i Ostrogi

Sprawdź, co pracownicy ZWiK odnaleźli przy ul. Zachodniej w Łodzi

Miejsce odkrycia: ul. Zachodnia przy ul. Bazarowej – fragment betonowego kanału wykryty podczas remontu sieci wodno‑kanalizacyjnej prowadzonego przez Zakład Wodociągów i Kanalizacji (ZWiK). Znalezisko to fragment dawnego, betonowanego koryta cieku, który w przeszłości został „ukryty” podczas prac związanych z rozbudową powojennych osiedli i nową siecią kanalizacyjną.

To już trzecie miejsce na Starym Mieście w Łodzi, gdzie odnaleziono fragmenty tego podziemnego kanału. Odkryty odcinek był widoczny też na mapie Łodzi z 1897 roku, co potwierdzają zasoby miejskie i historyczne przechowywane w ZWiK oraz w Archiwum Państwowym w Łodzi.

Dowiedz się, jak ten zapomniany ciek wiąże się z historią Łodzi i Ostrogi

Historyczne konteksty: część lokalnych badaczy identyfikuje ten ciek z dawną rzeczką Ostrogi. Według niektórych autorów monografii Łodzi, nad tym dopływem próbowano lokować miasto nazwane Ostroga około dziewięć lat przed nadaniem praw miejskich Łodzi; na skutek tych planów rynek Ostrogi wytyczono na północ od dzisiejszego placu Kościelnego, między ulicami Łagiewnicką i Zgierską.

Z przekazów historycznych wynika, że niewielki strumień miał przepływać przez wyznaczony tam rynek, a jego źródła sięgały terenów bagien przy skrzyżowaniu współczesnych ulic Wojska Polskiego i Franciszkańskiej. Z lokacji Ostrogi nic nie wyszło i ostatecznie w 1423 roku powstało miasto Łódź przy rynku Starego Miasta.

Granica i przebieg cieku: rzeczka w przeszłości pełniła także rolę granicy między Bałutami a Łodzią. Wzdłuż jej koryta stoją jeszcze domy świadczące o tej dawnej linii podziału. Trasa cieku w mieście obejmowała m.in. przecięcie ul. Łagiewnickiej przy ul. Berlińskiego oraz przebieg przy ul. Zgierskiej — w miejscu, gdzie na elewacji kamienicy nr 17 znajduje się kapliczka graniczna między Bałutami a Łodzią.

Współczesne ślady i modernizacje: struga biegła równolegle do ul. Krótkiej i przecinała obecną ul. Zachodnią w rejonie dawnego Cmentarza Żydowskiego. Wraz z rozbudową nekropolii, na początku XX wieku odcinek ten został przekształcony i poprowadzony w betonowym kanale omijającym cmentarz — właśnie fragment tego kanału wykryto teraz przy ul. Zachodniej.

Dalszy historyczny przebieg kanału: kanalizowane koryto przecinało ul. Lutomierską na wysokości Komendy Wojewódzkiej Policji, następnie prowadziło przez współczesny zieleniec i ogrody działkowe aż do ul. Drewnowskiej, gdzie spływało do rzeki Łódki. Między ul. Lutomierską a ul. Drewnowską jeszcze po II wojnie światowej funkcjonował otwarty ciek zwany „rowem lutomierskim” — elementy tego układu zachowały się na planach ZWiK i w zasobach Archiwum Państwowego w Łodzi. Na ul. Drewnowskiej, w rejonie dawnego motodromu, istniał mostek, za którym struga wpływała do Łódki.

Inne odkrycia: w ostatnich latach badacze i służby miejskie odnaleźli ślady dwóch dodatkowych dopływów rzeki Łódki — cieku od strony Piotrkowskiej oraz cieku, który biegł wzdłuż ul. Pomorskiej i wpływał do Łódki przy skrzyżowaniu współczesnych ulic Północnej i Kilińskiego.

Źródła i wiarygodność: informacje o odkryciu pochodzą z działań prowadzonych przez ZWiK oraz dokumentacji historycznej dostępnej w Archiwum Państwowym w Łodzi i mapach miejskich. Znalezisko uzupełnia miejską wiedzę o dawnym systemie cieków i granicach administracyjnych na Starym Mieście.

MIEJSCE: ul. Zachodnia przy ul. Bazarowej (fragment betonowego kanału). Data publikacji: 2025-08-13 08:33:45.

Na podst. Urząd Miasta Łodzi